Bu yazıda, Hicretin 15. asrına girilirken Osmanlı medeniyet coğrafyasının farklı köşelerinden iki önemli düşünce adamının ortak bir tema, “İslam’ın Uyanışı” meselesi, etrafında yaptıkları değerlendirmeler ele alınacaktır. Söz konusu isimlerden ilki, devlet adamlığından önce fikirleriyle temayüz eden Aliya İzzetbegoviç’tir. İnsanlık tarihinin karanlık sahneleri arasında yer alan Bosna Savaşı ve katliamları esnasında ve sonrasında sergilediği liderlik sebebiyle “bilge kral”olarak da anılan İzzetbegoviç’in birçok dile çevrilmiş eserleri bulunmaktadır. Çalışmamızda, ilk kez 1970’de Boşnakça yayınladığı “İslam Deklarasyonu” adlı kitabı incelenecektir.

Düşüncelerini mercek altına yatıracağımız diğer mütefekkirimiz Prof. Dr. Erol Güngör’dür. Akademik kariyerini sosyal psikoloji alanında yapan Erol Güngör hocamız, Türk kültürü, tarihi, milliyetçilik, batılılaşma-modernleşme tartışmaları ve İslam medeniyetinin meseleleri hakkında günümüzde hâlâ üzerinde tartışmalar yürütülen çok sayıda kıymetli eser telif etmiştir. Güngör’ün, yazıldığı dönemden itibaren yaygın bir ilgiye mazhar olan “İslam’ın Bugünkü Meseleleri” kitabı, çalışmamızın ikinci sütununu oluşturmaktadır.

Biri Devlet-i Aliyye’nin tarihi Batı serhaddindeki Bosna’dan diğeri de başkenti İstanbul’dan yükselen bu sütunlar yan yana getirildiklerinde,yalnızca İslam dünyasının meselelerinin 20. yüzyılın son çeyreğindeki yorumlanışına dair örnekler sunmuyorlar. Aynı zamanda, hem paylaştıkları hem de ayrıştıkları tahlilleriyle, tesirleri günümüze kadar uzanan İslamcılık-milliyetçilik tartışmasına yeni bir perspektiften bakılmasını mümkün kılabilecek bir zemini de omuzluyorlar.