08 Mart 2022

  • Paylaş
piyasanın krizleri

Finansal krizler yüzlerce yıl geriye götürülebilir. Hollanda’da bir lale tüccarının bir demet laleye ortalama bir ailenin yıllık gelirinin yaklaşık 20 katını ödediği Lale Çılgınlığı 1637’de, Fransa maliyesinin uzun bir süre toparlanamamasına, finansal sisteminin çöküşüne neden olan ve Fransız Devrimi’nin başlangıcı olarak kabul edilen Mississippi Balonu 1720’de yaşanmıştı.

Finansal küreselleşmenin son dalgası gelişmiş ülkelerden gelişmekte olan ülkelere akan uluslararası sermaye akımları ile 1980’lerin ortasında başladı. Sermaye hareketliliğinin önündeki engellerin kaldırması için gelişmekte olan ülkelerin, finansal sistemlerini serbestleştirmeleri adına teşvik edilmesiyle 2. Dünya Savaşı’ndan 1973 Petrol Krizi’ne kadar nispeten istikrarlı olan dönemin aksine özellikle 80’lerin sonu ve 90’lar, para krizleriyle geçti. Latin Amerika, Güneydoğu Asya, Rusya ve Türkiye bu krizlerin başlıca merkezleriydi. 2008 yılında ise ABD konut piyasasında başlayan kriz, finansal piyasalar üzerinden bütün dünyaya yayıldı. Henüz bu küresel krizin etkinlerini tamamen atlatamadan COVID-19 pandemisi ile birlikte sonuçlarını hâlâ kestiremediğimiz bir borç krizi daha ortaya çıktı. 

Bazı ekonomik kriz çeşitleri günümüz dünyasına has özellikler taşısa da sadece modern dünyaya ait olaylar değillerdir. Finansal krizler yüzlerce yıl geriye götürülebilir. Hollanda’da bir lale tüccarının bir demet laleye, ortalama bir ailenin yıllık gelirinin yaklaşık 20 katını ödediği Lale Çılgınlığı, 1637’de; Fransa maliyesinin uzun bir süre toparlanamamasına, finansal sisteminin çöküşüne neden olan ve Fransız Devrimi’nin başlangıcı olarak kabul edilen Mississippi Balonu, 1720’de yaşanmıştı. Ekonomik krizlerin çeşitleri, nedenleri, etkileri ve devletlerin, bu krizlerin üstesinden gelmek için ürettiği iktisat politikaları üzerine devasa bir iktisat literatürü vardır. Yaşanan bu krizler içerisinde finansal krizler, her zaman en tartışmalı konu olmuştur. Bu nedenle, bu makalede finansal krizlerin çeşitlerine, ana nedenlerine ve belirgin kriz davranışlarına açıklık getirilecektir.

Yazının devamı Düşünce Dergisi'nin "Piyasa" sayısında...

 



Yasal Uyarı: Yayınlanan yazı ve haberin tüm hakları Düşünce Dergisi'ne aittir. Özel izin alınmadan yazı ve haber hiçbir şekilde kullanılamaz. Ancak yazı ve haberin bir kısmı aktif link verilerek alıntılanabilir.

  • Paylaş

Yaşar Hoca 24 saati dolu dolu yaşayan biriydi. Gece 11-12’de internetten canlı eğitimler verip, yatırımcılarla sohbetler yapıp, sabah 5’te internet sitesine yorumlarını ekleyip, 8’de ofiste olmak, ben hiçbir zaman alışamasam da, onun için normaldi. Ya da gece 3-4 gibi yorumlarını, yazılarını tamamlayıp sabah 7-8 gibi TV’lerde yorum yapmak. Bunların çoğunun maddi bir getirisi de yoktu.

Bağlam olarak yazarın, kitap içeriğinde önce ekonominin dengelerini anlatıp sonra ekonomik krizleri anlatması, kitabı daha da anlaşılır hale getiriyor. Böylelikle okuyucu olaylara geniş bir perspektiften bakabilme imkanı buluyor.

“Yahudilerin faizli borç ilişkilerindeki başarısı ise toplumların gelir adaletsizliğini artırdığı ve yoksulluğa sebep olduğu için birçok devlet tarafından iyi karşılanmaz fakat tüm bu etkenler, Yahudilerin finansal başarısını etkilemez.”

Ahmet Midhat Efendi, 1890’da kaleme aldığı Müşahedat romanında, önce İstanbul’un sebze halindeki esnafının tek tek nasıl kuruşlandığını tasvir eder; sonra bize büyük bir girişimci portresi çizer. Seyit Mehmet Numan, para şöyle dursun, kredi kavramını bile ete kemiğe büründürmüş ender Osmanlılardan biridir.

Piyasanın egemenliği neoliberal söyleme teslim olmuş dünyamızda neredeyse aksi düşünülemez ve geri döndürülemez bir süreç gibi görünüyor. Bu haldeyken piyasanın yeniden bir ahlâki pusulaya ihtiyacı olduğu ortada.

Kendi içindeki olanca farklılığına rağmen bütün teolojik sistemlerin tepe noktasında Tanrı yer alır, bu o sistemin kutsalını belirtir. Ekonominin tepe noktasında ise Piyasa vardı. Cox, Piyasa kelimesi kasıtlı olarak büyük harfle yazar; amacı “bu kelimenin sahip olduğu gizeme ve iş adamları arasındaki saygınlığına” işaret etmektir.


En Çok Okunanlar